ARCHIE FIRE LAME DEER
Interview door Alexandra Gabrielli
Portret van Lame Deer getekend door Mel Cooper
Het interview vond plaats eind 1983
Lame Deer heeft het vak van medicijnman niet uit een boek geleerd, maar van zijn grootvader en vader. Een medicijnman wordt herkend door zijn eigen stam. De titel is niet erfelijk, je bent een natuurtalent of niet. Zijn moeder stierf toen hij 5 jaar oud was: "Ik bleef vier dagen en vier nachten bij haar graf en huilde. Mijn grootvader vertelde mij toen: Denk aan je andere moeder, de Aarde. Als je moe bent en niet meer vooruit kunt, ga dan op de grond liggen en verzamel kracht, want de zon heeft de aarde energie gegeven voor duizenden jaren. Je zult nooit zonder een moeder zijn op deze aarde".
Lame Deer is een melancholiek mens en hij zegt dat een medicijnman de droevigste van alle mensen is. Hij heeft eens gevochten met zijn Schepper om hem maar van de aarde weg te halen: "Maar als ik naar hem vraag om hulp zoals je een vader om hulp vraagt, dan hoor ik een bulderend gelach".
Hij bekent dat hij een tamelijk wild leven achter de rug heeft. Hij werd krijgsgevangen genomen in de Koreaanse oorlog en werd wel honderd keer gearresteerd door de politie. Hij liep mee in demonstraties en was een tijdje stuntman vanwege zijn virtuoze omgang met paarden. Nog steeds loopt hij in demonstraties mee als dat te pas komt: "Misschien wel uit gewoonte". Plotseling, van de ene dag op de andere, veranderde hij zijn levenshouding.
Drank en sigaretten werden afgezworen, hij ging hulp bieden aan Indianen die verslaafd waren aan alcohol en in de gevangenis zaten.
Vier jaar geleden was Lame Deer aanwezig op het Russell Tribunaal in Rotterdam om mee te helpen "een proces op gang te brengen. Onze mensen hebben zich nooit georganiseerd, maar zijn verdeeld in groepen die elkaar bestrijden. Ik hoop nu dat wij ons meer gaan organiseren, Noord- en Zuid-Amerikaanse Indianen. Er is al te lang geprobeerd de ene Indiaan tegen de andere uit te spelen".
Vier jaar geleden was Lame Deer aanwezig op het Russell Tribunaal in Rotterdam om mee te helpen "een proces op gang te brengen. Onze mensen hebben zich nooit georganiseerd, maar zijn verdeeld in groepen die elkaar bestrijden. Ik hoop nu dat wij ons meer gaan organiseren, Noord- en Zuid-Amerikaanse Indianen. Er is al te lang geprobeerd de ene Indiaan tegen de andere uit te spelen".
Lame Deer vindt dat er in Europa een frisse wind waait. Europa is als grond nog onberoerd en hij zou graag zien dat de mensen in Nederland hun eigen spirituele centrum weer zouden vinden en tot leven brengen, dan konden ze net als de Indianen weer hoeders van de Aarde worden.
Volgens Lame Deer noemen de Indianen de westerse beschaving primitief, omdat de spiritualiteit niet geïntegreerd is in onze levenshouding. Voor Lame Deer geldt dat spiritualiteit de hoogste vorm is van politiek. En bovendien, een kenmerk van de westerse beschaving is dat de dingen die wij uitvinden ons beheersen. We hebben totaal geen greep op onze uitvindingen. Ik denk dat hij gelijk heeft; waartoe heeft de uitvinding van kernenergie geleid? Maar wat vindt Lame Deer dan een 'beschaafde' beschaving?
"Mensen die in staat zijn te leven bij de wetten van het land die het leven respecteren zijn beschaafde mensen. Mensen die het land gebruiken voor zichzelf om te kunnen overleven, maar geen materiële rijkdom najagen zijn beschaafd. Dat is niet een communistische manier van denken, het is alleen maar verstandig. Als wij doorgaan met imperialisme, kapitalisme, communisme, allemaal westerse uitvindingen, dan noem ik dat primitief. We moeten terugkeren tot de spiritualiteit om politiek te bedrijven. Wij Indianen waren het levende experiment van de V.S.-regering. Wat met ons is gebeurd, kan met alle mensen gebeuren, het doet er niet toe welke kleur ze hebben. We moeten oppassen geen marionetten te worden van de grote regeringen van de V.S.en de Sovjet-Unie. De eerste mensen die ons ontmoetten zeiden dat we wilden waren, primitief en heidens. Ze wilden ons dopen in kerken. Maar de jongste generatie gaat weer terug naar de traditionele leringen van onze voorouders. Wij ouderen proberen die manier van leven te stimuleren, want het heeft te maken met het redden van de Aarde. Wij hebben het respect voor de Aarde behouden, wij aanbidden geen heidense goden. We bidden ook niet tot de zon, zoals men beweert. Onze rituelen zijn uiterlijk. De Indiaanse spiritualiteit komt van binnenuit, uit de diepte van jezelf. Als je spreekt van de Indiaanse cultuur, dan spreek je van de Indiaanse spiritualiteit. Wij hebben deze twee nooit gesplitst. Jullie hebt hier een religie en een cultuur, maar waar is de spiritualiteit? Die is niet meer dan een religie die opgeschreven is. De Indiaan heeft nooit geschreven over zijn spiritualiteit. Daarover kun je niet schrijven, niemand kan spiritualiteit vastleggen op papier, maar je kunt wel schrijven over de rituelen die diepe gevoelens van ons volk tot uitdrukking brengen.
Als Europa zichzelf wil begrijpen, moet ze in zichzelf kijken. Wij voelen dat er verwantschap is tussen ons en de Europeanen. Jullie hebt nog hier je wortels en om sterk te zijn heb je wortels nodig".
Sinds de jaren zeventig komt herhaaldelijk ter sprake dat er een Indiaanse soevereine staat zal komen. Denkt Lame Deer dat dit doel bereikt zal worden? "Ja, het zal worden bereikt. In de jaren negentig zal de situatie veranderen en zal een Indiaanse soevereine staat verdragen sluiten met andere landen.*) Wij komen er wel. We gaan onze eigen taal weer onderwijzen. We vragen op het ogenblik aan de missionarissen en zendelingen onze reservaten te verlaten. Er zijn grenzen. In Pine Ridge-reservaat hebben ze onlangs nog een kerk gebouwd in de vorm van een tipi (tent) en ze hebben een heilige pijp op het altaar gezet in plaats van een kruis. Ze denken dat ze ons nog steeds op die manier kunnen bekeren. Ze vertellen onze mensen dat het christendom de wereld van de geesten beheerst en het leven in het hiernamaals. Wij weten dat het christendom de weg naar die wereld niet beheerst. Wijzelf kunnen dat ook niet. De Indiaanse religie beheerst niet die wereld. Niemand beheerst jouw leven na de dood, alleen jijzelf".
Toevoeging
*) Een voorbeeld: De Verenigde Staten hebben op 7 maart 1994 de Mohegan-indianen (wonend in de staat Connecticut) tot soevereine natie verklaard. De stam is erkend als een aparte natie binnen de Verenigde Staten na 18 jaar touwtrekken. De stam maakt geen aanspraken op land of ontwikkelingsplannen. Stamhoofd Jayne Fawcett wier stamboom teruggaat op Uncas, de hoodfpersoon van James Fenimore Coopers boek De laatste der mohikanen deelde mee dat de stam niet van plan is eigendom af te nemen van enige bewoner van deze staat.
In 1934 nam het Congres een wet aan die de Indianennaties in de Verenigde Staten een belangrijk deel van hun eigen bestuur en cultuur teruggaf. Veel Indianen waren van hun land verdreven en gedwongen zich aan te passen aan de Amerikaanse cultuur. De Indian Reorganization Act maakte een aantal maatregelen ongedaan en herstelde bepaalde rechten van de Indianen.
De Indianen hebben altijd over een beperkte soevereiniteit beschikt. Op papier heten de meeste Indianenreservaten soevereine staten, maar de praktijk leert vaak anders. Er zijn nu meer dan 500 indiaanse stammen die worden erkend door de Amerikaanse overheid.