RIEK WESSELING
(1914 – 1995)
door Alexandra Gabrielli
Spiegelbeeld (29 x 33 cm)
(Artikel gepubliceerd in december 1971)
Portretten en toverachtige beelden. De tekeningen zelf lijken betoverd door een fantastisch-realistische tovenaar. En de tekens bewegen. Een vijver wordt een oog wanneer je er lang genoeg naar kijkt. Nee, de vijver ís een oog.
Ze zegt dat een tekening is om te lezen, een schilderij om te proeven en een beeldhouwwerk om te voelen.
Tekenen is ook de meest magische registratie van wat er in een kind omgaat. Is elk teken voor een kind niet betekenisvol? Alle kinderen tekenen.
Een middag doorbrengen in het atelier van Riek Wesseling kan slechts een korte schets opleveren.
“Tekenen is mijn tweede liefde. Ik wilde muziek componeren. Uren zat ik achter de piano. Maar wanneer ik mijn eigen composities wilde spelen, draaiden ze de piano op slot. Uit woede gooide ik toen eens een antiek chinees servies van de trap af. Aan alle kanten gingen deuren open. Iedereen keek verschrikt en vroeg of ik mij bezeerd had, maar ik schreeuwde dat ik het expres gedaan had. Ja, mijn familie. Zij waarschuwden me ook. Ik heb krullend haar en dat beduidde volgens mijn vaders familie dat de duivel in me zat”.
De fijngevoelige Riek kon niet anders dan surrealiste worden. “Een misselijke surrealiste”, volgens haar eigen woorden. Kijk naar haar portretten en span je eens in. Je denkt: ach het ene portret of het andere, het ontloopt elkaar niet veel. Ga het portret lezen, ga er voor zitten. En weer beginnen de tekens te leven. Het gezicht gaat spreken en verraadt zich. Zelf loopt Riek mensen op straat bewust te bekijken, iedereen die ze tegenkomt. Dan denkt ze: ik zou jullie allemaal moeten portretteren om jullie naderhand weer te vinden, want wij hebben allemaal in dezelfde tijd geleefd en hetzelfde meegemaakt. En dan zou ze zo, midden op straat, wel een buiging willen maken. Ze kan zich intens inleven in een mens, en meeleven.
Toen zij bij een vriendin woonde, had deze nogal last van het lawaai buiten. Kinderen schopten blikjes met hun voeten weg. Om haar vriendin te helpen, gaf zij elk kind dat met een blikje speelde een dubbeltje in ruil voor het blikje. Op den duur lag de hele keuken vol blikken, want kinderen . . . Oorkleppen die Riek had ontworpen tegen het lawaai vielen niet in de smaak. Er volgde een
vernuftig apparaat. Dit apparaat was zo geconstrueerd dat het, wanneer het op een bepaalde manier in de kamer opgesteld was, het lawaai kon opvangen. Het machientje absorbeerde het lawaai en geen enkel geluid kon de kamer meer binnendringen. Dit apparaatje, Philistilnou geheten, zou in de handel komen. Gemeentelijke ophaaldiensten zouden eens per week de apparaten inwisselen tegen nieuwe, de oude buiten de stad brengen waar zij ‘geleegd’ werden. Men kan zich indenken wat een oorverdovend lawaai er aan de grens van de stad zou losbarsten: een kakofonie van pop-, jazz- en klassieke muziek, enz.
Jawel, de humor van Riek Wesseling, die vaak in niets ontziende zelfspot uitmondt. Ze is een keiharde, voor zichzelf. Tijdens een diner, dat haar aangeboden werd, slikte zij een kippebout door. Wegslikken hielp niet.
Geen dokter die haar hielp 's avonds laat. Zo bracht zij de nacht door. ‘s Morgens vroeg zat zij als eerste op het doktersspreekuur waar een verpleegster haar vrolijk begroette: “Wel, wel zo vroeg al kip gegeten?”
“Soms heb ik het gevoel alsof ik in brand sta en dan denk ik: waar blijf ik dan?”
Zlj gelooft dat er mensen op aarde leven die een schakel zijn. Ik geloof dat zij bedoelt dat sommige mensen dingen van eeuwige waarden doorgeven, het leven zelf. Wat zij doorgeeft in haar tekeningen is een atmosfeer die niet van deze wereld is.
Zijzelf lijkt soms van de aarde te stappen. Je zou haar zo neerzetten in haar tekening van een maanlandschap (Laatste eiland), een tekening die Riek volledig typeert. Dromerig, bizar, hard en zacht, onaards.
Onder het praten krijgt zij tientallen gezichten die elkaar bliksemsnel afwisselen, een marionet, een edele clown, een Indische danser, een bezige huisvrouw die zich erom bekommert of je wel genoeg hebt gegeten.
Zij is een mens die tekent om haar angst kwijt te raken, die tekent als therapie.
Stad in de avond, tekening (58 x 73 cm)
Laatste eiland, tekening (112 x 81 cm)
In februari 1995 bracht ik met Julia van Verschuer (rechts op de foto) een bezoek aan Riek in het Rosa Spier Huis in Laren, woon- en werkgemeenschap van oudere kunstenaars waar Riek sinds kort woonde
Riek Wesseling in het Rosa Spier Huis in Laren in 1995
Twee naaldgravures, boven en onder, kreeg ik van Riek cadeau.
Boven: Een nieuwe dag, 17 x 19 cm. Onder: Geen titel, 14 x 18 cm
Boven: Een nieuwe dag, 17 x 19 cm. Onder: Geen titel, 14 x 18 cm
Deze litho, getiteld Paljas was ook een cadeau. Wie er langs loopt tijdens
een bezoek blijft altijd staan. Deze paljas stemt tot nadenken.
Stelt hij niet de universele mens voor? 39,5 x 52 cm
een bezoek blijft altijd staan. Deze paljas stemt tot nadenken.
Stelt hij niet de universele mens voor? 39,5 x 52 cm
In 1984 verscheen het boek Riek Wesseling: een portret in zwart-wit,
met teksten van Ingrid van Delft (uitgeverij Rapenburg, Amsterdam):
https://www.riekwesseling.com/
met teksten van Ingrid van Delft (uitgeverij Rapenburg, Amsterdam):
https://www.riekwesseling.com/